Karavaan gastheer van jaarlijkse TEN bijeenkomst

Het was een hele eer voor Karavaan: het organiseren van de jaarlijkse internationale TEN-meeting. TEN is een Europees netwerk van organisaties die op één of andere manier met duurzaam toerisme bezig zijn. Daaronder heb je ngo’s (niet-gouvernementele organisaties) die zich uitsluitend met studie- en lobbywerk bezig houden. Anderen zijn heuse campagne organisaties die naast lobbywerk ook aan bewustmaking en educatie doen. En dan heb je nog de socio-culturele organisaties, die zelf reizen en duurzaam toerisme activiteiten organiseren. Net zoals Karavaan natuurlijk, al enkele jaren prominent lid van het netwerk.

Een internationale groep zoals TEN een (lang) weekend onderdak en vergaderfaciliteiten bieden, dat is natuurlijk een kolfje naar de hand van het Karavaan secretariaat. En zo kwam het dat we die Vrijdag 17 juni in Dworp de crème de la crème van duurzaam toerisme specialisten bij elkaar hadden, zeg maar gerust op de wereld.

Zon, zand, zee en … sweatshops…

Ondanks de verschillende focus en opzet van alle organisaties, je merkt dat we toch allemaal hetzelfde willen: een rechtvaardige wereldorde, waarin toerisme een belangrijke rol speelt als facilitator van ontmoetingen. Een eerlijk toerisme waarvan een substantieel deel van de winsten ten goede komt aan de ontvangende landen en zijn bewoners. Een toerisme dat lokale bewoners nog steeds toelaat eigen keuzes te maken. Een toerisme tenslotte dat zowel deelnemers als ontvangers in hun cultuur respecteert.
Allemaal objectieven waarvan je kan zeggen dat er nog veel schort aan de realiteit op het terrein. Uit een onderzoek van de Britse ngo Tourism Concern blijkt dat het op vele plaatsen triest gesteld is met de arbeidsvoorwaarden van toeristisch personeel in het Zuiden. Van de niet minder dan 220 miljoen mensen die wereldwijd werken in de sector (de grootste industrie ter wereld!) zijn er miljoenen die nauwelijks genoeg verdienen om hun families te onderhouden. Daarvoor moeten ze onmogelijk lange uren werken en verblijven in slechte omstandigheden. Degelijke werkcontracten zijn vaak onbestaande en ondersteuning door vakbonden verboden. Naast de werkomstandigheden van mensen die echt tewerkgesteld zijn in het toerisme is er het gegeven dat weinig landen in het zuiden erin slagen om echt vooruit te komen met de buitenlandse deviezen die ze vangen. Zo vertelt Guyonne James van Tourism Concern dat een land zoals de Malediven er niet in slaagt de extreme armoede van haar bevolking te verlichten, ondanks het feit dat er via haar belangrijkste industrie, het toerisme, veel geld wordt verdient. Waar blijven dan al die dollars dan? De gewone Maldiviër die dagelijks in de rij moet staan voor vers water weet het niet. De realiteit is dat het overgrote deel van het geld het land weer uit verdwijnt, meer nog, wat de klanten betalen, bereikt het land in kwestie nauwelijks.
Met de resultaten van het onderzoek naar arbeidsomstandigheden zette Tourism Concern “Sun, sand, sea and… Sweathops” op. Doel van de campagne: via publieke druk overheden onder druk zetten alsook het selecte kransje van internationale touroperators die het grootste deel van de handel controleren. In het kader van deze campagne stuurde Tourism Concern een aantal topfotografen op pad in de landen waar het onderzoek plaats vond. Resultaat is een verbluffende tentoonstelling die tijdens ons jubileumjaar in 2007 (35 jaar Karavaan !) naar hier komt. De fototentoonstelling wordt één van de hoogtepunten tijdens het feestjaar en alvast één van de concrete samenwerkingen in het TEN netwerk.

Een Ander Toerisme is mogelijk!

Ondertussen heeft het thema ook de agenda van de andersglobalisten bereikt. Zo vertelt Ranjan Solomon van de Ecumenical Coalition on Tourism (ECOT), de enige waarnemer die geen lid is van het TEN-netwerk, hoe ze dit jaar voor de eerste keer een permanente duurzaam toerisme tent hebben opgezet tijdens het vijfde Wereld Sociaal Forum (WSF) in Porto Alegre. Onder de slogan “Een ander toerisme is mogelijk” kwam het nieuwbakken netwerk “Global Tourism Interventions Forum” (GTIF) samen. GTIF zag het levenslicht een jaar ervoor, tijdens het WSF in Mumbay, waar verschillende organisaties van het Europese TEN netwerk aanwezig waren. Het nieuwe internationale netwerk focuste op een 6-tal onderwerpen: impact van toerisme op het leven van vrouwen, vrije handel en toerisme, eilanden en kustregio’s (met speciale referentie naar de Tsunami), strategieën tegen negatieve impacts van toerisme, de visie van de wereldbank en lokaal ingebed toerisme als middel tegen armoede.
ECOT is een ngo gevestigd in Thailand en produceert aan de lopende band studies en rapporten waar campagne ngo’s mee aan de slag gaan. Eén van hun belangrijkste sponsors is Tourism Watch, een afdeling van het Duitse EED, zeg maar de Broederlijk Delen van Duitsland.

Maar ook nationale overheden beginnen het belang van duurzaam toerisme in te zien. Zo zegt Christine Plüss van het Zwitserse Arbeitskreis, een kleine campagne-ngo uit Bazel. Ze nam onlangs vier journalisten mee naar Zuid-Afrika waar de “Guidelines for responsible tourism development” werden opgesteld. Met deze officiële richtlijnen zet Zuid-Afrika definitief de koers uit naar aan duurzame ontwikkeling van haar toerisme industrie. De private sector wordt daarin aangezet om samen te werken met de lokale bevolking. Meer nog, als de toerisme industrie op enigerlei wil ondersteund worden door de overheid dan moet ze deze richtlijnen volgen. Belangrijkste innovatie daarin is de erkenning van de lokale bevolking als partij in de uitbouw van het toerisme. De volledige richtlijnen zijn terug te vinden op http://www.environment.gov.za/.

Ook Renzo en Martha van RAM hebben nieuws te melden. RAM is onze evenknie in Italië, tenminste wat de reizen betreft. Ze zijn erin geslaagd een partnerschap aan te gaan met het Italiaanse netwerk van fair trade winkels, wat bij ons de wereldwinkels zijn. Binnenkort komen er in al deze winkels een duurzaam toerisme stand met campagnemateriaal en promotie voor duurzaam toerisme initiatieven. Bovendien krijgen alle winkeluitbaters een vorming in duurzaam toerisme zodat ze klanten kunnen uitleggen waarover het gaat.
Hiermee is meteen de link gelegd naar eerlijke handel, een begrip dat ook voor toerisme opgaat en dat een belangrijke bijdrage kan leveren bij het invullen van handelsrelaties tussen landen.

Vooral lokaal toerisme is omvergeblazen door de Tsunami

Een ‘hot topic’ was de invloed van de Tsunami op het toerisme in Zuid-Oost Azië. Zoals steeds zijn het vooral de kleine lokale ondernemers die het zonder enige steun moeten stellen. In veel gevallen worden ze zelfs tegengewerkt. Uit vele landen komen alarmerende geluiden die zeggen dat ervan geprofiteerd wordt om de lucratieve kuststroken schoon te vegen en uit te verkopen aan buitenlandse investeerders. Regionale en lokale autoriteiten staan onder enorme druk, in alle getroffen landen.
In Sri Lanka is sprake van een brede bufferzone langs de kust waar niet meer mag gebouwd worden. Waar het massaal binnen gestroomde geld is gebleven voor de wederopbouw weet niemand zeker. Andere berichten verhalen over vluchtelingen van de oorlog die vroeger hun kampen op de stranden bouwden en nu alles kwijt zijn. Het niemandsland waar ze verbleven komt nu plots in handen van buitenlandse bedrijven.
En dat allemaal ondanks het programma dat is opgesteld door de Wereld Toerisme Organisatie, een programma waar niets op aan te merken is. Maar zoals vaak bij VN-programma’s schort het aan implementatie en procedures.

Bij wijze van ontspanning kon de internationale groep zaterdagavond kennismaken met de werking van Karavaan op de ledendag. De lofbetuigingen waren niet van de lucht: “zo goed georganiseerd, zoveel vrijwilligers in de weer om het allemaal vlot te laten verlopen, wat een dynamische organisatie hebben jullie…!” En zo is het. We mogen daar verdomd trots op zijn.

De LINK tussen inheemse volkeren en andersglobalisten

Het is meer dan vijf jaar geleden dat deze Link nog eens werd besteedt aan inheemse volkeren op het web. Meer bepaald in het aprilnummer van het millenniumjaar 2000. Dringend tijd voor een update. Want de wereld is veranderd ondertussen. De andersglobaliseringsbeweging heeft het levenslicht gezien tijdens “The battle of Seattle” in december 1999. In januari 2001 ontstonden de Sociale Fora in het Braziliaanse Porto Alegre, waar georganiseerde inheemse volkeren gaande weg meer invloed kregen op de agenda. En waar ze vooral een forum vonden om elkaar te ontmoeten. Want al is de biotoop van een hoogland Indiaan uit de Peruaanse Cordillera heel erg verschillend van deze van een Masaai uit de plateaus rond de Kilimanjaro, in de problematiek waarmee ze te maken hebben zitten twee constanten: de strijd om controle en zelfbeschikking.

Een belangrijke stap terug kwam er met de aanslagen van 11 september 2001 en Bush’ zijn wereldwijde ‘strijd tegen terreur.’ Een strijd die door vele corrupte regeringen in het zuiden is aangegrepen om hun eigen dissidente stemmen in de kiem te smoren. Een strijd ook die een fenomenale hausse in de internationale wapenhandel heeft op gang gebracht en omgekeerd de budgetten voor ontwikkeling naar beneden heeft geduwd. Allemaal geen goede evoluties voor inheemse volkeren.

Nochtans bleven ze niet stil zitten. Hun levenswijze staat wereldwijd zowat het meest onder druk. Vele van deze groepen hebben het toerisme ontdekt als bron van inkomsten. Wat ze eerst als een bedreiging ervoeren, blijkt nu, mits goed georganiseerd en in eigen handen uitgebaat, wel eens hun redding te kunnen worden. Vaak worden ze daarbij in eerste instantie geholpen door gespecialiseerde ngo’s. Het ligt immers niet voor de hand om in de verre hoofdstad je rechten te doen gelden op land waarvan je geen papieren hebt. Het is nog minder evident om je te verzetten tegen een ongrijpbare multinational die de natuurlijke hulpbronnen van jouw gebied wil exploiteren en liefst tegen een zo laag mogelijke kostprijs. Of tegen internationale touroperators die in de mooiste gebieden hotelcomplexen willen neerpoten... De nationale en internationale netwerken uit de “global justice movement,” zoals de andersglobaliseringsbeweging in de America’s wordt genoemd, brengen de nodige expertise bijeen, op alle niveaus. In ‘het westen,’ waar de meeste toeristen wonen, beginnen bewustmakingscampagnes effect te sorteren. Mensen willen weten wie precies van hun vakantiegeld profiteert, ze staan meer en meer open voor lokale initiatieven.

De vitaliteit van inheemse volkeren blijkt uit de volgende portaalsites:
http://www.nativeweb.com
Een bibliotheek van informatie over alles wat van ver of dichtbij met inheemse volkeren te maken heeft. Onder de pagina http://www.nativeweb.com/resources/travel_tourism vind je ingangen naar een hele reeks inheemse groepen die bezoeken aan hun gemeenschappen organiseren, overwegend in Noord-Amerika maar ook elders. Spijtig genoeg kan je de lijst niet geografisch sorteren.

http://www.redturs.org
De site van Redturs heeft al eens in een Link gestaan (februari 2004) maar evolueert snel. Het is nog steeds hét Latijns-Amerikaanse netwerk van duurzaam toerisme bestemmingen in Latijns-Amerika. De meeste inheemse groepen die zelf toerisme organiseren hebben onder deze koepel hun stek gevonden. Op 28 oktober 2003 keurden vertegenwoordigers van inheemse volkeren over heel Latijns Amerika een interessante tekst goed waarin ze een kader schetsen voor toerisme aan hun gemeenschappen. Hij is te bereiken via de homepage van RedTurs

http://www.unpo.org
Unpo is de organisatie van niet vertegenwoordigde volkeren en naties binnen de VN. Een groot deel van de vooral Aziatische inheemse volkeren zijn lid van deze koepel. Je vindt er o.m. een geografisch overzicht met al de identiteitskaarten van deze volkeren.

Een uitgebreidere lijst met linken vind je op http://www.kwia.be/links.htm, de site van de Steungroep voor Inheemse Volkeren.

San Jose Declaration on Rural Community-Based Tourism - REDTURS Network

Op 28 oktober 2003 ratificeerden vertegenwoordigers van inheemse volkeren over heel Latijns Amerika deze interessante tekst. Ze erkennen daarin de waarde van duurzaam toerisme voor hun gemeenschappen maar vooral schetsen ze een realistisch kader waarin dit soort toerisme overal ingang kan vinden.
Zo legt de tekst de nadruk op de complementariteit van duurzaam toerisme voor het economisch overleven van de resp. gemeenschappen. Je volledige inkomen baseren op toerisme alleen is geen goed idee. NIet alleen omdat je de vraag naar toerisme niet in de hand hebt maar ook omdat het behoudt van ambachten en andere economische activiteiten op zich toerisme stimuleert.