Na reeds een maand onderweg in Marokko hebben we onze eerste tapijt gekocht. Het moest ervan komen. Maar het moet gezegd, het is een prachtexemplaar: ongeveer 1,2 op 1,7 meter, met eenvoudige geometrische figuren op een veld van saffraan. Zoals dat vaak gaat verlieten we de plaats waar de koop werd gesloten met een onbehaaglijk gevoel. Waren we tevreden? Waren de verkopers tevreden? Een moeilijke vraag - en één die zich bij ons vaak niet stelt.
De ksar van Tissergate is een wonderlijk labyrint van donkere gangen, hier en daar opgelicht door een felle streep woestijnzon. Een aantal van deze oude dorpen worden nu gerestaureerd, maar de meeste bewoners verlaten de ouderlijke woonvormen om zich te vestigen in nieuwe woonblokken rond de regionale centra. Nochtans zijn de ksars heel efficiënt om de hitte tijdens de dag te ontvluchten. Het is er heerlijk fris tegenover de hitte buiten.
Na wat getreuzel langs onze kant laten we ons overhalen door een lokale gids. Die voert ons onvermijdelijk naar een atelier waar lokale vrouwen tapijten weven. Het is een communaal project dat wordt ondersteund door een Duitse ngo.
De vrouwen spreken geen frans (en waarschijnlijk ook geen arabisch) en Rachid, onze gids, is onze bemiddelaar. Dat is al een eerste obstakel voor onze wantrouwige geest. Ons beslissingsproces is veel te eenvoudig voor hier. Er komt geen onderhandeling aan te pas. Voor ons plakt op elk product een prijs en we hakken de knoop door louter op basis van twee dingen: de prijs en de kwaliteit van het product.
Bij ons is alles aan een product heel kwantificeerbaar: ons consumptiepatroon bestaat doorgaans uit producten van een industrieel productieproces. Dat is het gevolg van de globalisering van de economie en de bijhorende schaalvoordelen voor de bedrijven: dingen worden zo heel goedkoop. Zo goedkoop dat handwerk een onhaalbare kaart is geworden, zelfs in lage loon landen.
Om in een land als Marokko te onderhandelen moet je veel meer elementen mee in rekening brengen dan we gewoon zijn:
- er bestaat geen vaste prijs, die is het resultaat van een onderhandeling die idealiter beide partijen het gevoel moet geven dat ze een goede zaak gedaan hebben.
- in welke omstandigheden is het product gemaakt, hoe zijn de samengestelde delen verzameld, etctetc
- waar wordt het verkocht? Het is een heel verschil tussen een geroutineerde handelaar in de stad en een artisanaal atelier op het platteland.
Onze onzekerheid is er hoe dan ook: krijgen we wel waar voor ons geld? Je bent verplicht te vertrouwen op wat de persoon in kwestie je vertelt. Er is geen glossy folder met professioneel opgestelde promotionele teksten, geen mooie foto's die je doen wegdromen...
We kopen een mooi tapijt maar echt afdingen is er niet bij. Rachid zegt dat het geld recht naar de vrouwen gaat. Hij zegt dat ze weken gewerkt hebben aan het doek en dat je in de stad meer zou betalen. Ik geloof hem wel maar wanneer hij de vrouwen te snel af is door te beloven dat er een foto mag gemaakt worden van de makers bij het weefgetouw dan loopt de onderhandeling mis.
Overigens kregen we van Rachid Laoni nog een mooie wandeling door de ksar en de achterliggende palmentuinen en veel uitleg. Het was de 25 dirham meer dan waard.
