vrijdag, december 24, 2004

Optimistische geluiden over toerisme in Afrika 2005

Volgens de Nederlandse nieuwsbrief "Afrikanieuws" belooft 2005 een goed toeristisch jaar te worden voor het continent:
"Neem Kenia, dat laat dit jaar een geweldig herstel in het aantal bezoekers zien. De Kenya Tourist Board sluit niet uit dat in 2004 een miljoen mensen Kenia zullen bezoeken. Dat zou een verdubbeling zijn van het aantal bezoekers in 2003.'De populariteit van Afrika als toeristenbestemming zal ook in 2005 groeien', verwacht Harco van Uden van Miles Travel, een reisorganisatie in Den Bosch met Afrika als specialisatie.'Afrika is relatief veilig en door de lage stand van de dollar voor veel toeristen aantrekkelijker dan ooit. Ook kreeg Afrika de organisatie van grote sportevenementen als Formule 1 (2006) en WK voetbal (2010) toegewezen. Dat brengt Afrika op een positieve manier in het nieuws.'En waar gaat het in 2005 in Afrika naar toe? Als eerste noemen we Zuid-Afrika, daar kan het in toeristisch opzicht niet op. Andere klassieke bestemmingen die blijven trekken zijn Egypte, Tunesië,Marokko, Kenia, Tanzania, Botswana en Namibië. Hoewel de politieke en economische crisis in Zimbabwe westerse toeristen niet direct raakt, blijven ze er in alle waarschijnlijkheid ook in 2005 nog weg. Zambia en Mozambique zijn relatieve nieuwkomers die in de belangstelling blijven staan. Landen als Ethiopië, Oeganda, Mali en Burkina trekken de fijnproevers, de massa's blijven hier vooralsnog weg.En zijn er nog nieuwe bestemmingen? Reisorganisatie Sawadee heeft in 2005 twee nieuwe Afrikaanse bestemmingen in het aanbod opgenomen: Kameroen en Togo. De reis door Togo is in combinatie met Benin. Een afwisselende reis, want "nergens in Afrika leven zoveel verschillende bevolkingsgroepen in een dergelijk klein gebied. Elke bevolkingsgroep heeft haar eigen kenmerken, die je niet alleen terugvindt in hun uiterlijk, maar ook in de taal, de huizenbouw en het alledaagse leven."Ook de omschrijving van de Kameroen-reis van Sawadee maakt nieuwsgierig: "Kameroen ligt op een belangrijk kruispunt in de Afrikaanse geografie. Het noorden lijkt op een wig die in de Islamitische Sahel is geduwd, waardoor het land veel bezocht wordt door handeldrijvende volkeren uit Tsjaad, Niger en Nigeria. Het groene, vochtige Zuiden daarentegen bestaat uit regenwoud waar naast jager-verzamelaars ook rivierstammen te vinden zijn die al eeuwen zaken doen met Europese ontdekkingsreizigers."
Aanmelden op de nieuwsbrief via http://www.afrikanieuws.nl/

vrijdag, december 17, 2004

"Lonely Planet krijgt altijd de schuld" - Tony Wheeler over toerisme en duurzaamheid

Een leuk artikel op de één maand jonge nieuwssite http://www.globalisering.com/ . Al zitten beide gesprekspartners, de intervieuwster Iris Pronk en Tony Wheeler 'himself' soms wat op hun eigen eilandje.

Lonely Planet blijft een fenomeen en het klopt dat de gidsen steeds geprobeerd hebben haar lezers aan te zetten tot respectvol gedrag op reis. De samenvattingen van geschiedenis, cultuur en maatschappij voorin zijn nog steeds interessant als inleiding en ideaal om je op bus, trein of vliegtuig snel wat in te lezen. Blijft dat ze met hun houding tegenover Birma volgens mij een uitschuiver hebben gemaakt...

vrijdag, december 03, 2004

Een wereld vol muziek

Ik herinner me het nog als gisteren. Op een verjaardagsfeestje, ergens begin jaren ’90 van de vorige eeuw. De feestneus van die avond kreeg als cadeau het succesplaatje Bachata Rosa van Juan Luis Guerra. Het cd’tje waarmee de van oorsprong Dominicaanse Amerikaan de wereld hitlijsten bestormde. Voor mij was het de start van een wilde periode waarin Latinomuziek onze nachten in een tropische waas dompelde waar salsa en merengue onze lenden beheersten. Natuurlijk kenden we allemaal Bob Marley uit onze jeugd. Dat monument uit Jamaica dat er eind jaren ’70 al in slaagde om de wereld te laten kennis maken met muzikale vormen van verzet, heel anders dan wij hier kenden. Maar de echte doorbraak van de zg. wereld muziek situeert zich toch eerder begin jaren ’90. Ondertussen zijn vele grote muzikanten uit het zuiden erin geslaagd om zich te onderscheiden – voor wie er nog aan zou twijfelen, wereldmuziek is een containerbegrip bij uitstek. Een verzamelterm dus, die voor de critici, en zo zijn er nogal wat, steeds leger wordt. Want naast de bekende muziekstijlen uit latinohoek (salsa, merengue, bachata, samba, tango etc.) kennen we nu ook soukous, high life, Arabesque of Rai (Afrika), Bhangra of Morlam (Azië), llanera en paranda (Latijns-Amerika) en zo kan je nog een heel tijdje doorgaan. Juan Luis Guerra schijnt zich ondertussen verschanst te hebben in de evangelische kerk. Zo zie je maar hoe het succes rare gevolgen kan hebben.

http://www.worldmusic.net
De website voor héél veel wereldmuziek. Het netwerk ontstond in 1994 en ging in zee met de bekende Rough Guide reisgidsen om samen de compilatie-cd’s uit te brengen die een aanvulling konden brengen op de gidsen. Na verloop van tijd verschenen ook de "World Music Rough Guide" boeken, die onderhand een status van bijbel hebben verkregen onder liefhebbers en specialisten. Op de site vindt je zowat de hele catalogus van cd’s, met bestelmogelijkheid, of wat dacht je…
Maar Worldmusic.net is ook een heus netwerk, met nieuws van het wereld muziek front, nieuwe releases, veel muziek te downloaden enzovoort.

http://www.realworldrecords.com/
Het label van het Britse popicoon Peter Gabriel, die veel gedaan heeft voor artiesten uit het zuiden. Mensen zoals Geoffrey Oryema en Sheila Chandra bijvoorbeeld. Je vindt er nieuws, tourdata en een echte "audiowall" met geluidsfragmenten om naar hartelust te grasduinen.

http://www.africanhiphop.com/
Leuke en zeer informatieve site over de laatste muzikale uitspattingen over heel het Afrikaanse continent met een splinternieuwe navigeerkaart waar je per land kan kijken en luisteren wie er vandaag het mooie weer maakt op muziekgebied.

http://www.warr.org/guerra.html
Voor de liefhebbers: de volledige discografie van Juan Luis Guerra.

http://www.wereldmuziek.startkabel.nl/
Tenslotte: waarschijnlijk het meest volledige Nederlandstalige overzicht van alles wat maar enigszins met wereldmuziek te maken heeft. Dus, lijstjes, labels, instrumenten, regionale overzichten, evenementen, artiesten enz.

Het toeristisch potentieel van Ethiopië

Volgens de Ethiopische 'tourism commissioner' Abdullahi Yusuf Suker zal toerisme in Ethiopië binnen vijf jaar belangrijker zijn dan de koffie-export, op dit moment de belangrijkste bron van buitenlandse valuta. Toerisme maakt momenteel 2 procent uit van het bruto nationaal product van Ethiopië. Het heeft een aandeel van 15 procent in de exportinkomsten. De minister verwacht een blijkbaar flinke groei in toerisme. Koffie is nu nog goed voor 37 procent van de exportinkomsten. De export van 145.000 ton koffie bracht afgelopen jaar ruim 200 miljoen dollar op.

Een beetje een rare voorspelling is dat. Zelfs met de historisch lage koffieprijzen die maken dat koffieboeren nauwelijks nog hun dagelijks bakje troost verdienen is een dusdanige groei van het toerisme die deze sector zou overstijgen nogal onrealistisch. De uitspraak van de commissioner zal dus eerder wishful thinking zijn. Een belangrijke aantrek van toerisme, dat vergt zware investeringen. Het verarmde land heeft die niet, dus het geld moet van het buitenland komen. Maar zonder een minimum aan stabiliteit en toeristische troeven zijn de internationale touroperators niet geïnteresseerd. En stranden heeft het land bvb ook niet meer sinds de afsplitsing van Eritrea. Voor de basisinfrastructuur zijn zware leningen nodig die het reeds failliete land opzadeld met nog meer intrestbetalingen.
Zelfs voor goedkoop rugzak toerisme is er nauwelijks infrastructuur. De bevolking is verpauperd, een groot deel van hen is afhankelijk van voedselhulp en familiehotelletjes zijn dun gezaaid. In 2004 startte de overheid een programma om meer dan 2 miljoen mensen weg te halen van de Oostelijke hooglanden. Neen, de 'toeristen' die Suker zijn land al ziet binnenkomen de volgende vijf jaar zullen nog steeds eerder hulpverleners zijn. Ondanks zijn optimisme.
Triest toch, voor het oudste onafhankelijke land op het continent. Bovendien het enigste dat nooit werd gekoloniseerd, op 5 jaar bezetting door Mussolini na. Toerisme kan vaak een oplossing zijn voor arme landen om broodnodige deviezen binnen te halen, en een weg naar ontwikkeling, mits het goed wordt aangepakt. Maar sommige landen zijn te ver heen. Het enige dat Ethiopië kan helpen is een grootschalig 'marshall-plan.'

woensdag, november 24, 2004

Geen pakketjes onder tafel

http://allafrica.com/stories/200411160703.html

Mussa A. Silima, minister van handel, industrie, marketing en toerisme van Zanzibar, vindt dat massa-toerisme schadelijk is voor milieu en economie van zijn eiland. Zo stond het op 16 november in de East African, een Keniaanse krant. Zanzibar hoort bij Tanzania en is één van de grootste toerismetrekkers voor het Oost-Afrikaanse land. 100.000 toeristen van meer dan 100 verschillende landen zakken jaarlijks af naar het paradijselijke eiland.
De minister had het over “de vele toeristen die zeer weinig betalen in goedkope hotelletjes die geen 5 sterren accommodatie bieden.” Het probleem, nog steeds volgens minister Silima is dat “deze toeristen zeer weinig betalen maar dat hun hotelletjes evengoed het milieu belasten.” En verder: “de inkomsten van dergelijke toeristen zijn veel te weinig om het milieu te herstellen of te beschermen.”

De minister gaf hier verschillende boodschappen: hij heeft iets tegen toeristen die weinig geld uitgeven; Hij wil meer inkomsten om het milieu te beschermen; Kleine hotelletjes belasten het milieu evenveel als 5 sterren ressorts…
Alvast dat laatste is manifest onjuist. Zoals vele studies al aangetoond hebben, zijn exclusieve hotels echte slokkoppen op energiegebied, ze putten lokale energiebronnen uit met een bovenmatige consumptie van water en elektriciteit. Dergelijke hotelcomplexen eisen ook grote investeringen in basisinfrastructuur van de lokale overheid, die daarvoor zware leningen aangaat. De intresten op die leningen komen steevast ten laste van de belastingbetaler. Aan de inkomstenzijde is het een mager plaatje. De winsten zijn voor rekening van de buitenlandse investeerder die doorgaans zeer gunstige belastingtarieven heeft kunnen afdwingen. De Westerse bedrijven achter deze hotelketens zijn zeer machtig en tegen hun onderhandelingspositie kan geen lokale regering van een derde wereld land tegenop.
Ook de lokale economie profiteert nauwelijks want de meeste van deze hotels laten hun voedsel en andere producten invliegen. De toeristen zelf spenderen slecht een habbekrats in de lokale souvenirwinkeltjes. Wat blijft erover? Een weinig tewerkstelling, maar enkel voor de laaggeschoolde en slechtbetaalde jobs.

Is het dan zo dat grote ressorts meer verantwoordelijkheid aan de dag leggen voor het milieu dan hun kleine concurrenten, de meestal door lokale families uitgebaatte kleine hotelletjes? Neen, de grote hotelketens laten zich weinig gelegen aan hoe het landschap rond hun terreinen eruit ziet. Ze hebben niet echt een band met het land. Tenzij ze eigendom zijn van een bedrijf dat ethiek of duurzaamheid hoog in het vaandel draagt, tellen alleen de cijfers. Wanneer hun investeringen afgeschreven zijn, en vóór de renovatiekosten beginnen te komen, zullen ze vaak het uitgeleefde complex van de hand doen en elders investeren. De familiehotelletjes daarentegen, hebben wel een band met het land. Het is hún land, en als ze enigzins gestuurd worden, willen ze wel inspanningen leveren om het milieu en het landschap te beschermen. Ze zijn ook ingebed in de lokale samenleving en kunnen de mensen mee responsabiliseren om verantwoordelijk om te springen met hun omgeving.
Helaas is de armoede vaak een spelbreker, want mensen die dagelijks moeite hebben om rond te komen kan je moeilijk sensibiliseren voor het milieu. Maar hier precies kan toerisme een rol spelen. Het kan de middelen opleveren om mensen de macht te geven om dingen te veranderen.

In plaats van rond de tafel te gaan zitten met dure buitenlandse investeerders, kan de minister beter met zijn eigen bevolking gaan praten. Lokale ondernemers aanspreken, dorpsraden bijeen brengen, een plan voor lokale duurzame ontwikkeling opstellen. En daar is ruimte voor buitenlandse touroperators, maar enkel gebonden aan een deftige regelgeving en de nodige garanties dat er wat van de winsten ten goede komen aan de gemeenschap. Essentieel is overleg en participatie van de lokale bevolking, eventueel met hulp van specialisten. Wat nodig is, is een proces naar duurzame ontwikkeling waar iedereen zijn steentje in kan bijdragen en waar iedereen dan ook later mee de vruchten van draagt.

Natuurlijk levert die strategie op korte termijn weinig op, zeker geen hoge omzetcijfers voor het opsmukken van een nationale handelsbalans. Ook geen grote prestigeprojecten waar je rijke buitenlandse vrienden kan laten logeren. En zeker geen pakketjes onder tafel. Heel sneu voor een minister zonder budget in een staat die voortdurend over de rand van het failliet wankelt.

Het is een moeilijk leven, dat van een minister voor toerisme in een Afrikaans land. Maar een minister wordt niet betaald noch gemandateerd om het makkelijk te hebben.

maandag, november 08, 2004

MAB – De Wereld beheert zijn schaarse natuur

Natuurbeheer van grote gebieden door middel van reservaten is al lang een courante praktijk. Het besef dat één en ander niet mogelijk is zonder instemming en participatie van de lokale bevolking is van recentere datum. Sinds 1974 centraliseert het MAB-programma (“Man and the Biosphere”) van de Verenigde Naties de inspanningen daar rond. Natuurgebieden zijn nooit alleen mooie landschappen. Ze vormen ook vruchtbare biotopen van talloze al dan niet bedreigde diersoorten en een enorme variëteit aan flora. Met de toenemende menselijke activiteit en vaak daaropvolgende erosieprocessen overal ter wereld worden beschermde reservaten stilaan de enig overblijvende gebieden waar de biodiversiteit enigszins gevrijwaard blijft. En bovendien… de enige gebieden waar de rusteloze toerist van vandaag zich op een duurzame manier kan ontspannen – als hij zich tenminste aan de regels houdt. Op 19 oktober jl. werden zo maar eventjes 19 gebieden in 13 landen toegevoegd aan het UNESCO wereldnetwerk van ‘biosfeer reservaten’ dat momenteel al 459 natuurgebieden in 97 landen erkend.

http://www.unesco.org/mab/index.htm
De homepage van het wereldnetwerk, onder auspiciën van de Unesco, de wetenschappelijk-culturele pijler van de Verenigde Naties. Hier vindt je wie, waar, waarom, wanneer en hoe.

http://www2.unesco.org/mab/br/brdir/directory/database.as
De Biosfeer database. Hier kan je op land zoeken, op naam, op ecosysteem, zelfs op contactpersoon. Zo zocht ik het Caatinga natuurreservaat op in Brazilië, via de database krijg je alle info die je nodig hebt, inclusief contactgegevens – om een geleid bezoek te reserveren bijvoorbeeld.

http://portal.unesco.org/en/ev.php-URL_ID=23365&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html
De recent toegevoegde reservaten.

http://www.unesco.org/mab/nutshell.htm
Voor wie zich wat meer wil verdiepen. Wat is een biosfeer reservaat? En verder: hoe zijn ze georganiseerd, wat zijn de criteria, welke zijn de voordelen enz.

http://www.unesco.org/mab/activities.htm
Onder de activiteiten een massa linken naar onderwijsbronnen ivm natuurbeheer, info over specifieke ecosystemen enz. Of je nu een bergmens bent of eerder fan van kuststreken, hier vindt je alles om je erin te verdiepen, actualiteit rond natuurbeheer en organisaties die hier mee bezig zijn. Wist je bvb dat er een “Wereldatlas van Mangrove-wouden” bestaat?

dinsdag, februari 17, 2004

Duurzaam Toerisme op de andersglobale agenda

Dat Karavaan niet alleen bezig is met duurzaam toerisme, wisten we al langer. Op het Wereld Sociaal Forum in India, januari jl., werd voor het eerst een mondiaal forum geboden aan iedereen die met dit thema bezig is. De grote trekkers achter het seminarieprogramma op het Wereld Sociaal Forum en de eerste “Intercontinentale Dialoog over Toerisme” waren een viertal organisaties: The Ecumenical Coalition On Tourism (Hong Kong SAR – China), Equations (India), Tourism Watch (Duitsland) en AKTE (Arbeitskreis Tourismus Und Entwicklung – Switserland). Deze laatste twee zijn net zoals Karavaan lid van het Europese netwerk TEN.

http://www.wsf-tourism.org
Het publieke portaal voor organisaties die met duurzaam toerisme bezig waren op het Wereld Sociaal Forum. De huisslogan is: “Every tourist destination is someone’s home. Respect it.” Voor meer uitleg, lees ook het artikel “DUURZAAM Toerisme op het Wereld Sociaal Forum,” elders in dit nummer.

www.tourismconcern.org.uk
De Britse ngo die veel ophef maakten met hun campagne tegen het Birma-toerisme, waarmee ze onzacht in aanvaring kwamen met de Lonely Planet gidsen. Op hun site vind je onder meer alle informatie over de internationale campagne die loopt over de situatie van de dragers in berggebieden wereldwijd.

Enkele interessante projecten rond Duurzaam toerisme in het zuiden:
www.redturs.org
Redturs is hét Latijns-Amerikaanse netwerk van duurzaam toerisme bestemmingen in Latijns-Amerika. Het wordt gecoördineert door de ILO, de Internationale Arbeids Organisatie ? en overkoepelt meer dan 100 bestemmingen in Ecuador, Bolivië, Peru, Guatemala, Costa Rica en Brazilië.

http://www.terramar.org.br & http://www.turismocomunitario.org.br Brazilië, de Latijns-Amerikaanse tijger, heeft al verschillende interessante initiatieven lopen op vlak van duurzaam toerisme. Een belangrijke katalysator voor diverse projecten in het immense land is het instituto Terramar, een ngo die ondersteuning biedt aan kustgemeenschappen en o.m. onderzoek doet naar een geïntegreerd en duurzaam beheer van fragiele kustgebieden. Daarnaast coördineren ze het Braziliaanse “Network of community Based Tourism” en doen lobbywerk bij de overheid ten voordele van duurzaam toerisme.

http://www.soszonacosteira.hpg.com.br
Noord-Brazilië is een regio waar het toerisme nog in volle ontwikkeling is. Met behulp van het Institute Terramar heeft een kleine vissersgemeenschap, Painho do Canto Verde, haar eigen toerisme in handen genomen. Ze combineren tradionele ambachten met een sociaal-culturele strategie die er op gericht is de jonge mensen ter plaatse aan het werk te houden (Stadsvlucht van armen is een zwaar probleem in Brazilië). Ook milieu is een belangrijke bekommernis, de prachtige stranden en weelderige magrovewouden vormen een bijzonder fragiel eco-systeem dat voortdurend beschermd dient te worden tegen speculatoren die land willen inpikken. Een bijzonder interessant verhaal. Op de site vind je ook praktische info over verblijf, restaurantjes, excursies, lokaal handwerk enz., allen uitgebaat door de gemeenschap.

www.mamiraua.org.br
Nog zo’n interessant project in een regio die heel andere problemen heeft dan de kuststreken maar minstens evenveel tot de verbeelding spreekt van vele toeristen. De wetmatigheden van de toeristische industrie gelden helaas maar even sterk want internationale speculatoren staan in rij te wachten om hun stuk van de koek in te pikken. Met behulp o.m. van Terramar baatten de oorspronkelijke bewoners van een lokale gemeenschap drijvende lodges uit en organiseren trips diep het tropische woud in. Kleine groepen, kleine impact, met veel respect voor de natuur en lokaal georganiseerd. Duurzaam toerisme in de praktijk dus.

http://www.equitabletourism.org
Equations is een Indiase ngo die gedegen onderzoek doet naar toerisme en regelmatig interessante en lezenswaardige rapporten uitbrengt. Verder ondersteunen ze diverse lokale projecten die werken op duurzaam toerisme.

http://www.ten-tourism.org
Het “Third World Tourism Ecumenical European Net” of kortweg TEN is een netwerk van hulp- en ontwikkelingsorganisaties, solidariteitsgroepen en andere organisaties die bezig zijn met toerisme en met effecten van toerisme om de volkeren in de derde wereld. Je vindt hier een opsomming van de lidorganisaties met hun doelstellingen, waaronder Karavaan.

Duurzaam Toerisme op het Wereld Sociaal Forum

Je weg vinden op het Wereld Sociaal Forum is geen sinecure. Het reusachtige aanbod van honderden seminaries en workshops kan iedere doorwinterde vergadertijger even uit het veld slaan. Anderzijds hoefde je op de website van het forum slechts je eigen zoektermen in te geven om in luttele minuten een handig overzicht te krijgen van jouw thema op het forum. En de uitwijk van het WSF naar India leverde een indrukwekkende inhoudelijke verbreding op. Voor mij was duurzaam toerisme één van de topics voor die vijf intensieve dagen op het forum. En wat bleek: waar DT bij vorige sociale fora haast afwezig was lag hier een stevig en kwalitatief sterk programma voor. Met sprekers van India, Gambia, Peru, Groot-Brittannië, Birma, Filippijnen en Brazilië. Ook het beleid was vertegenwoordigd, met Nina Rao, die voorzitter is van de officiële door de Verenigde Naties ingestelde commissie die beleidsvoorstellen doet over duurzaam toerisme. Dit was het WSF ten voeten uit: samen brengen van alle partijen rond een thema: slachtoffers van het ‘wilde’ en ongelimiteerde toerisme van het groot-kapitaal, vertegenwoordigers van gemeenschappen en organisaties die over positieve initiatieven getuigen en specialisten die het thema volgen op beleidsniveau. Na dit WSF kan je zeggen dat duurzaam toerisme (1) broodnodig is, (2) een concrete plaats inneemt op de ‘andersglobale agenda’ en (3) nu reeds op vele plaatsen in de praktijk wordt gebracht.

Alhoewel toerisme één van de grootste industrieën ter wereld is, is het ook één van de minst gereguleerde. Er bestaat m.a.w. nauwelijks enige wetgeving die toerisme-ontvangende landen enigszins toelaat hun eigen toerisme te beschermen. En dan hebben we het natuurlijk nog niet over de bescherming van milieu en bevolking. En zeker niet over vormen van participatie. In de GATS-akkoorden wordt elke vorm van bescherming zelfs gebrandmerkt als “onnodig handelsbelemmerend” (Gats = algemeen akkoord over handel in diensten; lees het artikel hierover in de Karavaan van september 2003). Toch bestaat er vanuit de Verenigde Naties wel een aanzet tot regulering. Zo werd in 1998 reeds CSD-7 (Commission of Sustainable Development) opgericht, als één van de officiële commissies in het kader van het Duurzame Ontwikkeling programma. Prof Nina Rao is voorzitter van CSD-7 commissies die beleidsvoorstellen doen rond duurzame ontwikkeling. Ik had een gesprekje met haar over de werking van de commissie. Nina Rao: “de commissie komt elk jaar drie weken samen om te discussiëren, ze wordt vooraf gevoed met vragen en informatie van een aantal belanghebbenden uit de sector (de zg. stakeholders) en in de finale samenkomst leggen ze een tekst voor aan de voltallige vergadering van de Verenigde Naties waar ze 5 minuten spreekrecht krijgen.” Ngo’s en basisbewegingen hebben dus wel degelijk een stem in dit proces. Nina Rao zit overigens zelf ook in het bestuur van Equations, een Indiase ngo. Maar wat is er dan al uit die commissie gekomen de voorbije jaren? “De definitie van duurzaam toerisme zoals die nu gehanteerd wordt komt van ons. Verder hadden we het jaar van het toerisme en het jaar van de inheemse volkeren, beiden in 2002 afgekondigd. Voor maart 2005 staat er een grote samenkomst op stapel van traditionele leiders van inheemse volkeren overal ter wereld in Vancouver, Canada.” Deze initiatieven zijn allemaal goed om de aandacht van de wereld te vestigen op de problematiek maar helaas blijft wettelijke bescherming ondertussen uit. De VN kan immers geen afdwingbare regels uitvaardigen.

De seminaries behandelden o.m. participatie van lokale gemeenschappen in besluitvorming en de problemen van privatisering en deregulering. Dat laatste is een prangend probleem als je de evolutie van de internationale handelsagenda volgt. De “World Tourism Organisation,” resideert in Madrid en kreeg op 26 december ‘03 de status van officiële VN-organisatie. Duidelijke doelstelling van deze organisatie: “toerisme naar voor schuiven op de internationale handelsagenda.” Waarnemers zeggen dat deze mensen duidelijk en eens te meer de neoliberale kaart willen trekken. Wat dat in de praktijk betekent konden we vernemen van een hele reeks sprekers, ervaringsdeskundigen uit alle hoeken
van de wereld.
Zo getuigde Adama Bah van Tourism Concern Gambia over hun strijd tegen de ‘All-Inclusives,’ de intussen beruchte formule die ontzettend veel winst opbrengt voor de grote internationale touroperators. De grote hotelketens kopen stranden op en zelfs historische sites. “Lokale mensen investeren haast alles, ook hun identiteit en de zware infrastructuur kosten komen op hun nek terecht. Kleine lokale ondernemingen zijn kansloos.” Een succes voor het volk was het toen, onder druk van het opkomende protest, de Gambiaanse overheid de bouw bevroor van nieuwe projecten. Maar naar verluid zou die bevriezing geen lang leven beschoren zijn…

Van hippieressort tot Spaanse Costa
Een onwaarschijnlijk verhaal is dat van Machu Pichu in Peru. José David was in het verleden burgemeester van de beroemde stad Cuzco en staat nu op de barricaden tegen de privatisering van de eeuwenoude site van de Inca’s. Het bedrijf dat Machu Picho wil kopen bezit nu reeds de spoorlijn ernaar toe, het is eigenaar van het hotel op de flank van de site en bezit hotels in Cuzco. Bovendien hebben ze een vliegtuigmaatschappij die op Cuzco vliegt. Hun plannen: het bouwen van een kabellift naar de site, een concessie van 25 jaar op het Inca-trail er naar toe en hou je vast: het ombouwen van de antieke ruïne tot een exclusief hotel. Dit betekent dat de gewone Peruaan, noch de minder kapitaalkrachtige reiziger het kan vergeten om Machu Picho nog te bezoeken. Dat betekent eveneens dat de magere inkomsten die nu nog doorsijpelen tot bij de lokale bevolking helemaal zullen opdrogen. “Gelukkig,” zegt José David, “is er ondertussen een grote tegenbeweging ontstaan. De universiteit van Cuzco organiseerde een actie tegen de bouw van de kabellift, samen met een netwerk van 105 universiteiten waaronder de prestigieuze Noord-Amerikaanse Berkeley-unief. Ook werden toeristen op de Plaza de Armas van Cuzco om hun solidariteit gevraagd.” Tegenover de eenzijdige privatisering van Wereld Erfgoed sites plaatst David een toerisme dat de bezoekers van Machu Picho niet langer confronteert met zwarte armoede wanneer ze de berg afdalen. Een toerisme dat herverdelend werkt en lokale bewoners toelaat mee te profiteren van de baten.
Patricia Barnet van Tourism Concern UK kan een succesje melden in haar werk: de dragers op de Kilimanjaro zijn er in geslaagd een vakbond op te richten. Een opmerkelijk resultaat van de internationale campagne die startte op 24 juni 2002.
Het verhaal van de staat Goa, aan de Indiase Westkust, is minder rooskleurig. Van een hippieressort in de late jaren ’60 van de vorige eeuw is het stadje nu verworden tot een Spaanse Costa: zoetwater reserves aan de kusten worden opgesoupeerd door overconsumptie en inzijpelen van zout water, de afvalberg begint stilaan onhoudbaar groot te worden. En de enorme toename van prostitutie via kinder- en mensenhandel is een groot probleem, zo zegt Roland Martins van de Goa Activist collective.

Aan de andere kant van de wereld, in Brazilië, kampen lokale groepen ook voor hun recht om gehoord te worden. “Lokaal eigendomsrecht en controle is primordiaal voor inheemse volkeren,” betoogt Esther Neuhaus van het Braziliaanse Instituto Terramar. Alleen zo krijgen ze onderhandelingsmacht. Brazilië wil 9 miljoen toeristen ontvangen binnen 4 jaar. Maar de overheid is alleen geïnteresseerd in cijfers. Nu worden 60% van alle ‘pakkages’ in Brazilië verkocht door één touroperator wat betekent dat ze zowat doen en kopen wat ze willen. Wij willen kwaliteit.” Zoals het Mamiraua-project, gelegen in het Amazonebekken. De regio is recent van statuut veranderd: waar het vroeger onder ‘ecologisch gebied’ geklasseerd stond is het nu een ‘duurzaam ontwikkelingsgebied’ geworden. Vroeger mochten er geen mensen wonen, nu mogen inheemse volkeren er wel wonen, op voorwaarde dat ze origineel uit de regio komen en als ze economisch afhankelijk zijn van het woud. De gemeenschappen die meededen met het project kregen eerst de kans om te proeven van het toerisme vooraleer het echt werd toegelaten. Zodra ze instapten, beslisten ze samen over een aantal regels: limiet van 1000 toeristen per jaar; alle bezoeken worden gecontroleerd door de lokale gemeenschap; foto’s mogen enkel genomen worden na toestemming enz. Over de inkomsten werd ook gezamenlijk beslist: 50% ging naar uitgaven voor milieubescherming en educatie en 50% naar gemeenschapsvoorzieningen. Zo werd duurzaam toerisme een stimulans voor de mensen om zich te organiseren. In de staat werd een netwerk van 6 gemeenschappen opgezet die onderling ervaringen uitwisselen en samenwerken. “De ngo’s kunnen technische assistentie verlenen, maar het zijn de gemeenschappen zelf die het moeten doen,” benadrukt Esther Neuhaus. Planning en management vormen daarbij de sleutel.
Of zoals de Indiase NGO Equations het stelt: “elke strategie voor duurzame ontwikkeling moet de draagkracht, aspiraties en voordelen voor de lokale gemeenschap in rekening brengen. Speciaal moeten er een beleid en richtlijnen worden uitgewerkt die dat proces in goede banen leiden, en dat via een duidelijk wettelijk kader.”

Zie ook http://linkenkaravaan.blogspot.com/2004/02/link-duurzaam-toerisme-op-de.html